„Zaklęte w Jantarze. Komedyja o Gdańsku jako pograniczu” to komedia muzyczna amerykańskiego dramatopisarza Carlosa Mortona, w której dialoguje on ze słynnym dziełem Güntera Grassa i historią Gdańska - w serii szybkich scen, przeplatanych licznymi piosenkami, przedstawia wybrane epizody z historii Gdańska i regionu od 1659 roku aż do współczesności.
Autor podjął się tego tematu wraz z kalifornijskim specjalistą od Szekspira, reżyserem Irwinem Appelem, na zaproszenie International Border Studies Center (Międzynarodowe Centrum Studiów nad Granicami) na Uniwersytecie Gdańskim.
Spektakl premierowo prezentowany jest w Sali Teatralnej im. Jerzego Limona w budynku Neofilologii na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Gdańskiego (ul. Wita Stwosza 51), we wtorek i piątek, 11 i 14 października, w ramach cyklu „Gdańskie Grassowanie 2022”, który trwa od 6 do 22 października.
Dialog Pomorza i Południowego Zachodu USA
„Zaklęte w Jantarze” to owoc pierwszej rezydentury artystycznej International Border Studies Center w roku 2022, na którą zaproszono kalifornijskiego dramatopisarza Chicano Carlosa Mortona. Od lat 70. pozostaje on jednym z wiodących twórców teatru Latino w USA - był współpracownikiem m.in. San Francisco Mime Troupe, pisał dla Hollywoodu, jest laureatem New York Shakespeare Festival i emerytowanym profesorem University of California Santa Barbara. Muzykę natomiast skomponował Luis Moreno - kompozytor Chicano, z Santa Barbara w Kalifornii.
- Chicanos/as to Amerykanie pochodzenia meksykańskiego stanowiący część szerszej grupy amerykańskich Latynosów. Ich doświadczenie jako społeczności skolonizowanej, ich etos zakorzeniony w walce o prawa pracownicze/obywatelskie Cesara Chaveza i United Farm Workers, i ich barwna, żywa sztuka sprowokowały nas do pytania: jakie byłoby spojrzenie Chicano/a na historię Gdańska i regionu? Wszak i my, gdańszczanie i Pomorzanie naznaczeni jesteśmy wojnami, etos związany z prawami pracowniczymi jest podstawą i naszej tożsamości. Co może wyniknąć ze spotkania odległych a zarazem bliskich sobie kultur i miejsc? - pyta dr Grzegorz Welizarowicz, producent spektaklu (IBSC).
Inspirowany „Blaszanym Bębenkiem”
Powstanie dramatu o Gdańsku poprzedził okres badań: autor sztuki „Zaklęte w Jantarze” czytał, odwiedzał muzea, odbywał rozmowy. Po lekturze „Blaszanego Bębenka” Güntera Grassa zdecydował się oprzeć pomysł na inscenizację i fabułę na wątkach tej powieści oraz innych utworach noblisty.
Narratorem w „Zaklętym Jantarze” jest Szkiełko, grassowski chłopiec z bębenkiem u pasa, którego matką jest Kaszubka a ojców jest dwóch: Polak i Niemiec. Bohater jest z jednej strony rodzajem przezroczystego przekaźnika i ponadczasowym głosem narracji, a z drugiej świadkiem lub uczestnikiem wydarzeń. Jego komentarze uczłowieczają mity, nadają im rys codzienności, a czasem śmieją się z nich.
Służące inspiracji fragmenty twórczości Güntera Grassa zostały przefiltrowane przez wyobraźnię Carlosa Mortona i połączone z jego oryginalnymi pomysłami fabularnymi, a także piosenkami i ciętym humorem. Skompresowana w czasie opowieść miesza fakty z mitem i fikcją, farsa sąsiaduje z liryką i melodramatem, a wiecowość - z dokudramą i musicalem. To moralitet o losie pewnej społeczności nad Bałtykiem i sile przetrwania zwykłych ludzi w zderzeniu z historią i jej wielkimi projektami jak Kontr-Reformacja, wojny, nacjonalizmy, komunizm... Wybuchowa, niewolna od okrucieństwa historia, pełna humoru, namiętności i nadziei na tle wiatrów dziejów.
- Spektaklem „Zaklęte w Jantarze” pragniemy włączyć się w dialog na temat naszej wielokulturowej tożsamości. Pragniemy, aby spektakl stał się oryginalną wizytówką naszego regionu, prowokował do namysłu, bawił, uczył historii, aby był grany w społecznościach lokalnych w regionie Pomorza oraz za granicą w oryginale, w języku angielskim - mówi dr Grzegorz Welizarowicz.
Znany reżyser z bogatym dorobkiem
Spektakl wyreżyserował Irwin Appel - amerykański aktor i reżyser pochodzenia żydowskiego, dyrektor Wydziału Teatru na University of California Santa Barbara i absolwent słynnej szkoły aktorskiej Julliard w Nowym Jorku. Od lat współpracuje z Carlosem Mortonem - kilkakrotnie reżyserował jego sztuki. Specjalizuje się także w realizacjach dzieł Szekspira na bazie własnej metody inscenizacyjnej Naked Shakes, opartej o sceniczną obecność aktorów. Sam jest aktorem szekspirowskim z bogatym dorobkiem na scenach międzynarodowych.
O IBSC
International Border Studies Center - to założona w 2021 roku placówka badawczo-edukacyjna na Uniwersytecie Gdańskim. W skład członków założycieli wchodzą humaniści i socjologowie. Zajmuje się badaniem zjawiska granic i regionów pogranicza oraz namysłem nad Gdańskiem i regionem jako pograniczem. Częścią misji IBSC jest stymulowanie działalności artystycznej w zakresie Border Studies i Border Aesthetics poprzez Rezydentury Artystyczne. Carlos Morton i Irwin Appel są pierwszymi rezydentami IBSC w 2022 roku.
Na piątkowy pokaz są jeszcze wolne miejsca
Spektakl „Zaklęte w Jantarze” (przekład: Julia Skuza) zostanie pokazany dwukrotnie - we wtorek, 11 października, o godzinie 13:00 (spektakl zamknięty - dla szkół średnich), oraz w piątek, 14 października, o godzinie 12:00. Występują aktorzy z gdyńskiej szkoły PPSWA im. Baduszkowej. Autor sztuki, Carlos Morton, będzie obecny podczas obu pokazów i odpowie na wszystkie pytania w dyskusji po spektaklu. Zapowiedział także dalszą pracę nad dramatem i dopisanie kolejnych scen.
Wstęp bezpłatny, ale obowiązuje wcześniejsza rejestracja: grzegorz.welizarowicz@ug.edu.pl. Więcej informacji: grass-gdansk.org.
„Kobieta, w którą wpisane jest koło”. Performatywna kantata w Teatrze Szekspirowskim
