90. urodziny Güntera Grassa w Galerii GG: niezwykły koncert, happening i spacer z... psem.

Chodź na spacer z psem

Urodzinowe uroczystości rozpoczną się w niedzielę, 15 października, o godz. 14 specjalnym, bo interaktywnym spacerem po Gdańsku. Prowadzić nas będzie Anna Kowalewska-Mróz, odwiedzimy miejsca bliskie Grassowi i te, które opisywał w swojej twórczości, ale nie będzie to typowy spacer z przewodnikiem. Powinniśmy się zaopatrzyć w smartofona, ściągnąć ze sklepu Play store przygotowaną na tę okazję darmową aplikację G: RASS i… spodziewać się niespodzianek.

- Aplikację opracowaliśmy rok temu ze studentami Wyższej Szkoły Projektowania w Düsseldorfie, w ramach projektu europejskiego Kreatywna Europa, w którym uczestniczy nasza galeria - tłumaczy Marta Wróblewska, kuratorka i koordynatorka urodzinowych działań z Gdańskiej Galerii Güntera Grassa. - Przy koncepcji pracowali też gdańscy artyści: Piotr Wyrzykowski i Andrzej Fac. Chodziło nam o to, żeby wyjść w przestrzeń miasta i za pomocą różnych środków, w tym nowych technologii, odkryć je na nowo. A że jesteśmy galerią Güntera Grassa i patrzymy z tej perspektywy, więc aplikacja mobilna została oparta o to, co on napisał o Gdańsku w swych powieściach.

Włączamy aplikację, widzimy mapę Gdańska i... psa!

- To pies z powieści “Psie lata” - śmieje się Wróblewska. - Chcieliśmy, aby użytkownicy aplikacji odkryli Gdańsk z nieco innej strony, właśnie z perspektywy psa, czyli bardziej zmysłowo. Wybraliśmy takie miejsce i takie fragmenty z powieści Grassa, które działają na naszą wyobraźnię zapachową czy słuchową. To nowe podejście, dopiero uczymy się dostrzegać takie krajobrazy w mieście. Pies nas do tego zachęca.

Budzimy więc psa i podążamy za śladami jego łap, które pojawiają się na mapie Google. Ruszamy spod galerii GGG. Pierwszy przystanek to kościół św. Jana.

- O kościele św. Jana pisał Grass przede wszystkim we “Wróżbach kumaka”. Bohater powieści Aleksander Reszke odkrywał tam różne rzeczy, badał groby. Ten kościół kojarzy się nam z życiem duchowym, z ludźmi tam pogrzebanymi, ale też z całą historią powojenną, kiedy został zburzony i zostały tylko zgliszcza. Poodsłaniane zostały historyczne groby, a kości pochowanych w nich marynarzy, poniewierały się wokoło. Nasz pies nam tę historię “odkopuje”.

Do jakich kolejnych miejsc zaprowadzi nas psi nos musimy przekonać się sami. Organizatorzy zapewniają, że w każdym z nich czekają na nas ciekawe tematy i zaskakujące niespodzianki. Jeśli ktoś nie ma smartfona będzie mógł skorzystać z tabletów, które przygotowała galeria, a jeśli nie pasuje nam wędrówka w niedzielę, kolejny spacer odbędzie się w poniedziałek, 16 października, o tej samej porze (godz. 14).

Słowno - muzyczna grassofascynacja

Drugim mocnym elementem gdańskich obchodów urodzin Noblisty będzie koncert w kościele św. Jana. Dla wielbicieli pisarza będzie to wydarzenie niezwykłe z kilku powodów. Po pierwsze artysta, który wystąpi będzie to Günter Baby Sommer - jazzmen, perkusista i bardzo bliski przyjaciel Grassa. Po drugie usłyszymy po polsku fragmenty nieprzetłumaczonej jeszcze na nasz język powieści.

- Nie każdy zdaje sobie sprawę, że Grass był bardzo wszechstronny jako twórca - wyjaśnia Wróblewska. - Już w czasach studenckich, co widać na naszej wystawie “Don’t fence me in”, która opowiada o tym okresie, tworzył, pisał, ale też grał w zespole jazzowym. A grał na... tarce! Po zajęciach [od red.: studiował grafikę i rzeźbiarstwo na Akademii Sztuki w Düsseldorfie] chodzili z Sommerem do knajpy i nocami grali koncerty. Grassowi zapał do muzyki został na zawsze. Napisał nawet tom wierszy “Ostatnie tańce”, a podczas uroczystości wręczenia Nagrody Nobla, po jej otrzymaniu, zatańczył z radości ze swoją żoną. Na oczach całej akademii! Muzyka przewijała się zresztą przez całą jego twórczość i życie. To właśnie z pasji do niej wraz z Baby Sommerem (wtedy wydał “Turbota”) organizowali koncerty, podczas których Grass czytał fragment swoich powieści. A robił to fantastycznie! W bardzo aktorski sposób, ekspresyjnie. Günter Baby Sommer przygrywał mu na wielu rozmaitych instrumentach perkusyjnych i tworzyli rodzaj performance’u słowno-muzycznego.

Po śmierci przyjaciela niemiecki muzyk kontynuował tę tradycję. Do współpracy zaprosił poetkę Norę Gomringer i nadal razem czytają prozę Grassa. Tym razem, usłyszymy fragmenty przedostatniej powieści pisarza, z 2010 roku - “Grimms Wörter”, czyli słówka Grimmów, która właściwie jest nieprzetłumaczalna. Dlaczego?

Marta Wróblewska: - Z powodu konstrukcji. Kolejne rozdziały tej powieści są dedykowane poszczególnym literom alfabetu, czyli rozdział na literę “a” jest nafaszerowany słowami na literę ”a”, rozdział na “b” - słowami na literę “b”, itd. My podjęliśmy się tego wyzwania i wyszło nam... całkiem nieźle. Koncert prowadzony będzie w języku niemieckim, a tłumaczenie zostanie wyświetlone na ekranie. To rzeczywiście wielka gratka! Bo powtarzamy formę koncertowo-słowną, którą Grass z Sommerem praktykowali przez wiele lat i poznamy jedno z ostatnich dzieł Grassa po polsku, powieść, której nie przetłumaczono i nie wiadomo, czy kiedykolwiek ktoś się tego podejmie.

Mapping na Sierocej

Po koncercie warto przejść się na ul. Sierocą, do zabytkowego budynku - Domu Chodowieckiego i Grassa, gdzie galeria już dwukrotnie organizowała “Grassomanię”. Czeka nas tam kolejne niezwykłe i zmysłowe wydarzenie tego wieczoru.

Marta Wróblewska: - Robert Turło z Akademii Sztuk Pięknych, który specjalizuje się w animacji i jego zespół artystów z gdańskiej ASP, dokonali animacji rysunków i grafik Grassa i Chodowieckiego. Ożywili je za pomocą projekcji multimedialnych, tzw. mappingu. Będzie to bardzo efektowne wydarzenie - na zewnątrz zobaczymy wielkoformatowe, ruchome projekcje wyświetlane na całej fasadzie, a w środku - nieco mniejsze, ale bardzo zaskakujące. Artyści użyli różnych narzędzi, animowali bardzo różne fragmenty przestrzeni, czasami przedmioty. Samo to miejsce jest niesamowite, przesiąknięte historiami ludzi, którzy tu mieszkali przed wojną - wówczas mieścił się tam sierociniec, i po wojnie. Te ich osobiste historie odczuwa się tam bardzo mocno. Na to nałożymy jeszcze historie, które dzieją się w grafikach Chodowieckiego i Grassa.

Spisane wspomnienia o Grassie

Urodziny będą też okazją do zapoznania się z dwiema publikacjami książkowymi o wielkim Nobliście: Encyklopedią Grassa (wydaną w pierwszej połowie tego roku wspólnymi siłami Stowarzyszenia Güntera Grassa w Gdańsku, Fundacji Gdańskiej oraz Oficyny Gdańskiej) oraz zbiorem wspomnień przyjaciół i znajomych artysty pt. “Günter Grass – odpominania” - znajdą się tam też zdjęcia, druki ulotne czy życzenia z prywatnych archiwów.

Marta Wróblewska: - Encyklopedia to kompendium wiedzy o Grassie w Gdańsku, ale nie tylko. Jeśli ktoś interesuje się tym pisarzem, znajdzie tu wszystkie odniesienia do Grassa, nie tylko literaturę, ale też instytucje i ludzi z nim związanych. Książkę można kupić w naszej galerii, a teraz będzie okazja, żeby spotkać się z głównymi redaktorami tego wydawnictwa, posłuchać kilku fragmentów, dowiedzieć się jak powstawała i dlaczego.

Księga pamiątkowa “Odpominania” zaś to kolejny projekt silnie związany z działaczami Stowarzyszenia Guntera Grassa w Gdańsku, które z roku na rok jest coraz bardziej prężne i aktywne. Dr Miłosława Borzyszkowska-Szewczyk jest głównym redaktorem i pomysłodawcą tej księgi. Zawiera ona kilkadziesiąt tekstów wspomnieniowych o Grassie, bardzo osobistych refleksji i anegdot ludzi, którzy mieli z nim styczność. Osób z Gdańska, ale też z Niemiec: bliskich i dalszych współpracowników i wielbicieli.

Na wszystkie wydarzenia wstęp jest wolny. Jedynie na koncert należy odebrać bezpłatne zaproszenia na koncert w kościele Św. Jana w galerii GG przy ul. Szerokiej.

Więcej:

Grał jazz na tarce, malował akty, jeździł autostopem. Inne oblicze Güntera Grassa