Flagę państwową na maszt wciągnęli marynarze
Piotr Wittman/www.gdansk.pl
Co stało się w Gdańsku 28 marca 1945 r.?
W obchodach 78. rocznicy powrotu Gdańska do Polski uczestniczyła m.in. kompania i orkiestra reprezentacyjna Marynarki Wojennej, kombatanci oraz delegacje szkół z pocztami sztandarowymi.
Głównym punktem ceremonii było wciągnięcie flagi państwowej na szczyt Dworu Artusa przy dźwiękach Mazurka Dąbrowskiego.
Następnie w imieniu władz miasta głos zabrała prezydent Gdańska Aleksandra Dulkiewicz.
Spotykamy się pod Dworem Artusa, by upamiętnić siedemdziesiątą ósmą rocznicę powrotu Gdańska do Polski. Ten powrót miał charakter symboliczny. 28 marca 1945 roku Zbigniew Michel i Bruno Wilczewski - żołnierze Pierwszej Brygady Pancernej imienia Bohaterów Westerplatte zatknęli biało-czerwoną flagę na szczycie Dworu Artusa. Dwa dni później, równie symbolicznym wydarzeniem było powołanie województwa gdańskiego, co tworzyło podstawy przyszłej polskiej administracji na tym terenie. W ten sposób, po ponad stu pięćdziesięciu latach nieobecności, Rzeczpospolita powracała nad Motławę
Nowy Gdańsk po zakończeniu wojny w 1945 r. tworzyli dawni jego mieszkańcy wywodzący się spośród Polonii i liczniejsi od nich przybysze - przypomniała Aleksandra Dulkiewicz
fot. Dominik Paszliński/ gdansk.pl
Prezydent Gdańska przypomniała, że w samym mieście trwały jeszcze walki.
Niewiele wcześniej rosyjski pierścień oblężenia zacisnął się ostatecznie. Miasto zamarło pod ciężarem ostrzału artyleryjskiego, bombardowań z powietrza i walk ulicznych. Nadal nie wiemy wszystkiego o przebiegu tych walk i liczbie ofiar, o gwałtach na ludności cywilnej, o spaleniu wiernych w kościele św. Józefa. Są one świadectwem bestialstwa Sowietów. Jedno jest pewne, zniszczeniu uległa niemal cała historyczna zabudowa miejska.
Miasto pełne ruin i zgliszczy
Aleksandra Dulkiewicz podkreśliła, że Główne Miasto, Stare Miasto i inne śródmiejskie dzielnice “budowane przez całe stulecia przez pokolenia gdańszczan doszczętnie spłonęły”.
Armia Czerwona zdobyła Gdańsk 30 marca 1945 roku, ale likwidacja ostatnich punktów niemieckiego oporu trwała do 7 kwietnia. Miasto, a właściwie to, co z niego pozostało, przez następne tygodnie stało się strefą zamkniętą, przyfrontową. Jegomieszkańców – Niemców, lub tych, których uznano za Niemców – zaczęto wysiedlać. W tym momencie wydawało się, że wielka historia starego Gdańska dobiegła końca, że dawny Gdańsk przestał istnieć. Ale tak się nie stało
Pogoda nie sprzyjała uczestnikom uroczystości - było zimno i padał śnieg
fot. Dominik Paszliński/ gdansk.pl
Dlaczego nowym domem dla wielu stał się Gdańsk?
Prezydent Gdańska dodała, że w “ruinach pozostało tysiące Polaków, dawnych mieszkańców Wolnego Miasta Gdańska, którzy przetrwali niemiecki terror i bestialstwa sowieckich zdobywców”.
Pustkę zaczęli wypełniać też przybysze z dalszych i bliższych ziem Polski. Wśród nich byli także moi dziadkowie. Niejednokrotnie zastanawiałam się, dlaczego wybrali Gdańsk? Jak innych, przyprowadziła ich zapewne nadzieja – na lepsze i bezpieczne jutro. Ale dlaczego właśnie Gdańsk?
Świadectwo Mariana Pelczara
Aleksandra Dulkiewicz zaznaczyła, że chyba znamy odpowiedź na to pytanie - w pewnym stopniu udzielił jej świadek tamtych dni dr Marian Pelczar, dyrektor gdańskiej Biblioteki Miejskiej, później przekształconej w Bibliotekę PAN.
Czy to było "wyzwolenie" Gdańska? Jak obchodzić rocznicę marca 1945 roku. Rozmowa z Janem Danilukiem
Nazajutrz po wojnie, tuż po swoim przyjeździe z Krakowa pisał: „nie jesteśmy tu, w Gdańsku, nowi, obcy, dzisiejsi, jesteśmy tu jako dawni gospodarze tej ziemi, wiekami historii z nią złączeni”. Działał więc na wyobraźnię wielki mit historyczny Gdańska Jagiellonów i Wazów, łącząc współczesnych – jak podkreślał Pelczar – „z nauczycielami języka polskiego w gdańskim gimnazjum akademickim, czasami obrońców polskości Gdańska w wieku dziewiętnastym, czy walk o Westerplatte i Pocztę Polską”. Nowy Gdańsk tworzyli więc dawni mieszkańcy wywodzący się spośród Polonii i liczniejsi od nich przybysze.
Widok z dachu Dworu Artusa na Długi Targ i zgromadzonych na nim uczestników uroczystości
fot. Piotr Wittman/ gdansk.pl
Odbudowa miasta, której świat może nam zazdrościć
Aleksandra Dulkiewicz podkreśliła, że nie ma wątpliwości, iż “największym dokonaniem ich wspólnych starań jest odbudowa miasta”.
Zniszczone kwartały miejskie podniesiono z ruin z pietyzmem i troską o szczegół. Powojenna odbudowa Gdańska to fenomen na skalę świata i niesłabnące źródło dumy dla jego mieszkańców. Trudno zresztą przecenić rolę, jaką ten fenomen odegrał i odgrywa nadal w kształtowaniu zbiorowej tożsamości gdańszczan. Czasami myślę o Gdańsku, jakby był „wieczny” – jakby to nie mieszkańcy tworzyli miasto, lecz miasto brało ich we władanie, kształtując według swej idei, gdzie wolność i prawo idzie w parze z równością i solidarnością
ZOBACZ GALERIĘ ZDJĘĆ Z UROCZYSTOŚCI PRZED DWOREM ARTUSA:
Czy z ruin podniosą się też ukraińskie miasta?
Prezydent Gdańska nawiązała też w swoim przemówieniu do toczącej się od lutego 2022 r. wojny w Ukrainie.
Wierzę, że tak jak Gdańsk z ruin, powstaną zburzone miasta ukraińskie: Mariupol, Charków, Chersoń, Bachmut, Bucza i wiele innych, które Rosjanie zmienili w cmentarze
Wiosna 1945 - rodzi się polski Gdańsk. Rozmowa z Sylwią Bykowską z Instytutu Historii PAN
Uroczystość na Długim Targu zakończyła musztra paradna kompanii reprezentacyjnej Marynarki Wojennej.
