Gdańskie Targi Książki powracają we wrześniu. Szczygieł, Stasiuk, Rusinek... Zobacz program
Utwór „Ciacona” Joanna Wnuk-Nazarowa skomponowała na carillon Ratusza Głównego Miasta i z jego wieży zabrzmiał o godz. 12. Dedykacja dzieła została poświęcona 35. rocznicy pierwszych po II wojnie światowej częściowo wolnych wyborów parlamentarnych w Polsce (1989).
Premierowa kompozycja Krzysztofa Knittla „Gdańska nostalgia” napisana została z myślą o instrumencie na wieży kościoła św. Katarzyny, a jej prawykonanie rozpoczęło się o godz. 15. Utwór jest dedykowany bohaterskim obrońcom Westerplatte i Poczty Polskiej w 85. rocznicę wybuchu II wojny światowej.
Autorskie utwory, przygotowane dla Gdańska w ramach rozwoju kultury carillonowej, wykonała Monika Kaźmierczak, carillonistka miejska. Oba wydarzenia poprzedzi rozmowa z kompozytorami i carillonistką oraz zaproszonymi gośćmi.
Nuty zostały przekazane na ręce Aleksandry Dulkiewicz, prezydent Gdańska. Wydawcą materiałów nutowych jest Polskie Wydawnictwo Muzyczne.
- Dziś wielkie święto: dwa prapremierowe wykonania utworów carillonowych, zamówionych przez Miasto Gdańsk i Muzeum Gdańska u wybitnych, współczesnych twórców. Oba powstały z myślą o gdańskich instrumentach - wieży Ratusza Głównego Miasta i wieży Kościoła św. Katarzyny na Starym Mieście - mówiła Aleksandra Dulkiewicz. - Kilkaset lat temu gdańscy radni obejmowali mecenatem utalentowanych twórców, zamawiając m. in. utwory muzyczne, dzieła plastyczne i projekty architektoniczne. Tworząc współczesną kolekcję kompozycji na instrumenty dzwonowe świadomie kontynuujemy tę gdańską tradycję. Dziś odbieramy dwie kolejne kompozycje tworzonej od pięciu lat kolekcji: o numerze 10 i 11. Serdecznie dziękuję autorom, wybitnym i utalentowanym twórcom. - Niech nowe kompozycje zostaną po nas dla potomnych - zakończyła swoje wystąpienie prezydent Gdańska.
GALERIA ZDJĘĆ
400 lat temu carillon nie był "tylko" instrumentem
Waldemar Ossowski, dyrektor Muzeum Gdańska dodał: - Po raz szósty spotykamy się w pierwszy weekend września jako świadkowie światowego wydarzenia, jakim jest prapremiera nowych utworów carillonowych na instrumenty znajdujące się w naszym mieście.
Waldemar Ossowski podkreślił, że carillony niosą ze sobą bardzo dużo kontekstów i znaczeń związanych z tożsamością Gdańska: - Pierwsze carillony pojawiły się w Gdańsku w 1561 roku, przypłynęły z Flandrii i było ich 14. 400 lat temu ludzie nie mieli telefonów komórkowych, a nawet najbogatsi patrycjusze nie mieli w domu zegarów. Rytm miasta, najważniejsze wydarzenia, czas modlitw, czas zamknięcia bram, różne wydarzenia społeczne - wszystko to było regulowane przez zegary słoneczne, nieliczne zegary mechaniczne, wśród których był także zegar na wieży ratuszowej sprzęgnięty z carillonem. Dla kilkudziesięciu pokoleń gdańszczan carillon był punktem odniesienia w zakresie wydarzeń dnia i upamiętnienia tego co ważne.
Dyrektor Muzeum Gdańska przypomniał, że trzy dzwony, które przetrwały z XVI wiecznego instrumentu to jedne z najcenniejszych eksponatów w kolekcji Muzeum Gdańska.
Carillon - instrument, który potrafi wszystko. Zagra Bacha, Prince'a, ale też... Zenka Martyniuka
Kultura carillonowa i gdańskie carillony
Carillonowa muzyka w Gdańsku wpisana jest na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego, prowadzoną przez Narodowy Instytut Dziedzictwa. Tradycja sięga 1561 roku. Pierwszy koncert carillonowy został wykonany z wieży Ratusza Głównego Miasta 23 września 1561 r. z okazji zamontowania na iglicy pozłacanej figury króla Zygmunta II Augusta. Od tamtej pory, aż do 1942 r., miasto utrzymywało ponad 38 carillonistów miejskich i ich pomocników. Dzięki pracy dziesiątek osób najważniejszym uroczystościom miejskim, np. wizytom koronowanych głów, czy codziennemu życiu miasta towarzyszyły okolicznościowe utwory wybrzmiewające z dzwonów o masie od kilku do kilkuset kilogramów.
Po zniszczeniach II wojny światowej Gdańsk jest jedynym miastem w Polsce, które dziś może się poszczycić działającymi carillonami. W ciągu ostatnich trzydziestu lat, dzięki staraniom śp. Pawła Adamowicza, odbudowano carillony z kościoła św. Katarzyny (50 dzwonów) i Ratusza Głównego Miasta (37 dzwonów). Trzeci - carillon „Gdańsk” - to mobilny instrument (48 dzwonów), który może dostać się do niemal każdej miejscowości w Polsce i w Europie. Wszystkimi opiekuje się Muzeum Gdańska.
Kompozytorzy i ich dedykacje. Wydarzenia i mieszkańcy 1000-letniego miasta
Od 2019 roku Gdańsk oraz Muzeum Gdańska zamawiają utwory komponowane na carillony wieży Ratusza Głównego Miasta oraz kościoła św. Katarzyny. Każdy z tych instrumentów ma indywidualne walory, na które składają się definiująca możliwości odgrywania dźwięków liczba dzwonów, czy barwę dźwięku.
Pierwszy utwór, autorstwa Aleksandra Nowaka, zamówiono z okazji 80. rocznicy wybuchu II wojny światowej. W następnych latach utwory z okazji 40-lecia Porozumień Sierpniowych i w hołdzie prezydentowi Pawłowi Adamowiczowi oraz 50-lecia Muzeum Gdańska przygotowali odpowiednio Paweł Mykietyn i Elżbieta Sikora. W 2021 roku utwory z okazji wpisania gdańskiej kultury carillonowej na listę NDK utwory przygotowali Krzysztof Krauze i Agata Zubel. Rok później utwory z okazji 425-lecia Biblioteki Gdańskiej oraz z przesłaniem pokoju dla Ukrainy przygotowali Dariusz Przybylski i Hanna Kulenta. W 2023 roku utwór dedykowany Lechowi Wałęsie przygotował Krzysztof Meyer, zaś Marta Ptaszyńska swoją kompozycję dedykowała Wilnu, miastu partnerskiego Gdańska, które świętowało 700-lecie swojego istnienia.
Tegoroczne dedykacje kompozytorów wpisują się w powyższe ramy. Utwór „Ciacona” Joanny Wnuk-Nazarowej został napisany z myślą o 35. rocznicy pierwszych po II wojnie światowej częściowo wolnych wyborów parlamentarnych w Polsce (1989). Z kolei „Gdańska nostalgia” Krzysztofa Knittla, zamówiony na carillon kościoła św. Katarzyny przez Miasto Gdańsk i Muzeum Gdańska, został poświęcony bohaterskim obrońcom Westerplatte i Poczty Polskiej w 85. rocznicę wybuchu II wojny światowej.
Kim są artyści
Joanna Wnuk-Nazarowa
Kompozytorka, dyrygentka i pedagog. Studiowała dyrygenturę i kompozycję w Akademii Muzycznej w Krakowie pod kierunkiem Krzysztofa Pendereckiego (od 1974 roku wykładowczyni w alma mater). Naukę uzupełniała na mistrzowskich kursach dyrygentury u Hansa Swarowskiego w Austrii. Piastowała stanowiska dyrektora naczelnego Państwowej Filharmonii w Krakowie, Ministra Kultury i Sztuki, dyrektora naczelnego i programowego Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach. Pomysłodawczyni wielu przedsięwzięć muzycznych m.in. biennale „Festiwal Prawykonań – Polska Muzyka Najnowsza” czy Międzynarodowego Konkursu Muzycznego im. Karola Szymanowskiego.
W twórczości kompozytorskiej Joanny Wnuk-Nazarowej ważne miejsce zajmuje muzyka teatralna oraz do spektakli Teatru Telewizji. Do jej ostatnich kompozycji należy m.in. Wanda do słów misterium Cypriana Kamila Norwida (2021) – pierwsza opera w katalogu kompozytorki czy suita symfoniczna Siedem grzechów głównych (2023). W 2023 roku została odznaczona przez Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej najwyższym odznaczeniem Państwowym – Orderem Orła Białego. Utwory Joanny Wnuk-Nazarowej ukazują się w Polskim Wydawnictwie Muzycznym.
Krzysztof Knittel
Kompozytor, twórca muzyki elektronicznej, pedagog. Autor dzieł orkiestrowych, chóralnych, kameralnych, muzyki operowej i baletowej, instalacji dźwiękowych, autor i wykonawca wielu utworów komputerowych i live electronics. Jego dyskografia obejmuje ponad sześćdziesiąt płyt. Studiował reżyserię dźwięku i kompozycję w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie u Tadeusza Bairda, Andrzeja Dobrowolskiego i Włodzimierza Kotońskiego. Koncertował w większości krajów europejskich, w Azji, Ameryce Północnej i Południowej.
Współpracował ze Studiem Eksperymentalnym Polskiego Radia i z Center of the Creative and Performing Arts w Buffalo. Wykładał w akademiach muzycznych w Łodzi, Krakowie i Warszawie. Był dyrektorem festiwalu Warszawska Jesień, prezesem Związku Kompozytorów Polskich, prezesem Polskiej Rady Muzycznej. Współtworzył szereg grup muzyki improwizowanej i elektroakustycznej. Otrzymał nagrodę podziemnej „Solidarności”, Nagrodę im. Cypriana Kamila Norwida, Nagrodę Związku Kompozytorów Polskich, Gustav Mahler Kompositionspreis, a także Nagrodę Teatralną Miasta Gdańska za muzykę do opery Sąd Ostateczny.
Monika Kaźmierczak
Absolwentka gdańskiej Akademii Muzycznej oraz Niderlandzkiej Szkoły Carillonowej w Amersfoort. Stypendystka miasta Gdańska i rządu niderlandzkiego. Naukę gry na carillonie rozpoczęła w 2000 roku podczas kursów u Gerta Oldenbeuvinga organizowanych przez Muzeum Historyczne Miasta Gdańska. Uczestniczyła w kursach mistrzowskich w Belgii prowadzonych przez Geerta D’hollandera. Od 2001 roku gra na gdańskich carillonach, a od 2018 roku nominalnie piastuje funkcję carillonistki miejskiej. Jest laureatką międzynarodowych konkursów gry na carillonie. Aktywnie koncertuje w Polsce i na świecie. Prezeska Polskiego Stowarzyszenia Carillonowego w latach 2011–2015 oraz kierowniczka Chóru Mieszczan Gdańskich w latach 2006–2017.
Obecnie jest adiunktem Akademii Muzycznej w Gdańsku. Organizatorka m.in. kilku edycji Muzycznego Święta Miasta, Letnich Koncertów Carillonowych i Gdańskiego Festiwalu Carillonowego. W 2021 roku zarejestrowała nominowany do statuetki Fryderyka album „Contemporary Carillon” (Anaklasis). Uhonorowana Nagrodą Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury „Splendor Gedanensis” za rok 2020 oraz odznaką „Zasłużony dla Kultury Polskiej”.
Gdańska kultura carillonowa. Wykaz utworów
- 2019: Aleksander Nowak „Trzy wezwania”; z okazji 80. rocznicy wybuchu II wojny światowej
- 2020: Paweł Mykietyn „Stop”; z okazji 40-lecia Porozumień Sierpniowych / Elżbieta Sikora „Running North”; z okazji 50-lecia Muzeum Gdańska
- 2021: Agata Zubel „Pamięć z brązu” / Zygmunt Krauze „Hejnał”; oba z okazji wpisu kultury carillonowej na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego
- 2022: Dariusz Przybylski „Wizje”; z okazji 425 lat istnienia Biblioteki Gdańskiej / Hanna Kulenta „Cristal en Cristal” („Kryształ w krysztale”); z przesłaniem pokoju dla Ukrainy.
- 2023: Krzysztof Meyer „Memento”; utwór dedykowany Lechowi Wałęsie z okazji jego 80. urodzin / Marta Ptaszyńska „Dzwony św. Katarzyny”; Wilnu świętującemu 700-lecie w roku 25-lecia partnerstwa miast
- 2024: Joanna Wnuk-Nazarowa „Ciacona”; z okazji 35. rocznicy pierwszych po II wojnie światowej częściowo wolnych wyborów parlamentarnych w Polsce / Krzysztof Knittel „Gdańska nostalgia”; poświęcony bohaterskim obrońcom Westerplatte i Poczty Polskiej w 85. rocznicę wybuchu II wojny światowej
oprac. IB
współpraca Marcin Szeląg, Biuro Prasowe UMG
