Łachy u ujścia Wisły są bardzo niestabilnym środowiskiem dla fok szarych. Wynurzające się wyspy są bowiem cały czas w ruchu. Ich obecność i wielkość zależy od kilku czynników np. tego, jaki materiał i w jakiej ilości Wisła wnosi do morza, ale też od pogody czy stanu wody w Bałtyku
mat. Archiwum Stacji Morskiej Uniwersytetu Gdańskiego
Ile fok szarych jest teraz na Wyspie Sobieszewskiej?
W ujściu Wisły wynurzone są obecnie dwie łachy: jedna mniejsza i druga większa.
- W ostatnich dwóch miesiącach łachy w tym miejscu wynurzały się bardzo rzadko. Foki przenosiły się wtedy na wschodnią kierownicę ujścia Wisły - mówi Michał Podgórski ze Stacji Morskiej im. Prof. Krzysztofa Skóry Instytutu Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego.
W rezerwacie przyrody Mewia Łacha w ujściu przekopu Wisły foki szare obserwowane są bardziej regularnie od 2010 roku. Niemal codziennie jest tam grupa licząca od kilku do nawet ok. 300 osobników.
Na większej łasze u Przekopu Wisły we wtorek, 21 marca, dało się zaobserwować ok. 500 fok, a na mniejszej “wysepce” ponad 100 zwierząt.
Bałtyckie foki szare kończą obecnie okres rozrodu. Od momentu rozpoczęcia stałego monitoringu fok w ujściu Przekopu Wisły tylko raz w 2016 r. zaobserwowane zostały tam narodziny tego ssaka morskiego.
Jak można obserwować foki w bezpieczny dla tych ssaków sposób?
- Można dojechać do Świbna np. autobusem. Należy iść na północ, a gdy minie się jednostkę SAR-u po prawej stronie, to wchodzi się na teren rezerwatu Mewia Łacha, gdzie prowadzi ścieżka turystyczna. Szlak ten jest zakończony platformą widokową, z której można oglądać wyspy z odpoczywającymi fokami. Warto mieć ze sobą lornetkę lub lunetę, bo odległość do obserwowanych łach wynosi ok. 500-600 metrów - tłumaczy Michał Podgórski.
Foka szara - największa i najliczniejsza
Foka szara to największa z bałtyckich fok. Samce dorastają do 2,5 m, a nawet 3 m, osiągając ciężar 300 kg. Samice są nieco mniejsze, ich maksymalna długość wynosi ok. 2 m, a ciężar 180 kg.
Prawie 600 fok wyleguje się w rezerwacie Mewia Łacha. Zobacz wyjątkowe ujęcie
Liczebność jej populacji na Bałtyku wynosi ok. 40 tysięcy osobników.
Ubarwienie foki szarej jest bardzo różnorodne: od ciemnobrązowego do jasnoszarego. Jednak samce są zawsze ciemniejsze z jasnymi plamkami, samice jaśniejsze z ciemnymi plamkami na grzbiecie.
Jak się nazywa futro małych fok szarych?
Foki te są zwierzętami stadnymi, zasiedlają głównie strefę przybrzeżną północno-wschodniego Bałtyku, niekiedy wpływają rzekami w głąb lądu. Rozmnażają się zarówno na brzegu, jak i na lądzie. Samice po 11,5-miesięcznej ciąży rodzą zwykle jedno młode. Przychodzi ono na świat pokryte białym, gęstym futrem - zwanym lanugo - które traci w czasie pierwszych 2-3 tygodni życia.
W tym czasie małe nie wchodzi do wody. Karmione wyłącznie mlekiem matki przybiera na wadze średnio 1,5 kg dziennie.
Jakie jest menu foki szarej?
Dorosłe osobniki odżywiają się głównie rybami, czasem skorupiakami i małżami. Potrafią nurkować na głębokość ponad 200 m i pozostawać pod wodą ok. 20 min.
Dawniej jako jedyny rodzimy gatunek fok licznie zamieszkująca polskie wybrzeże, dzisiaj pojawia się rzadko, zwykle na wodach Zatoki Gdańskiej. Pojedyncze osobniki przypływają głównie z Estonii, najbliższego naturalnego miejsca rozrodu tego gatunku.
Czy samce i samice foki pospolitej różnią się od siebie?
W przypadku foki pospolitej samca od samicy ciężko jest odróżnić bowiem nie występuje u nich dymorfizm płciowy (różnice w wyglądzie samca i samicy). Ubarwienie ich ciała jest różnorodne, od jasnoszarego po ciemnobrązowe z małymi ciemnymi plamkami, lecz strona brzuszna zwykle jest jaśniejsza od grzbietu.
Foki odpoczywające w rezerwacie przyrody Mewia Łacha, znajdującym się w ujściu Przekopu Wisły, można podglądać z ornitologicznej wieży obserwacyjnej.
mat. Archiwum Stacji Morskiej Uniwersytetu Gdańskiego
Samce dorastają do 180 cm, przy wadze do 130 kg. Samice zaś są mniejsze, długość ich ciała dochodzi do 150 cm a ciężar 105 kg.
Gatunek ten przebywa zwykle w wodach płytkich, w pobliżu piaszczystych lub kamienistych plaż. W wodzie zwierzęta widywane są zwykle pojedynczo lub w małych grupach, na lądzie grupują się, nie przebywając jednak zbyt blisko siebie.
Kiedy foki pospolite zakładają rodzinę?
Foki te łączą się w pary i przystępują do zakładania rodziny po okresie linienia, a więc we wrześniu i na początku października. Młode szczeniaki rodzą się na przełomie czerwca i lipca na brzegu z dala od stada i wyglądem przypominają osobniki dorosłe. Młode karmione są mlekiem matki przez 4-6 tygodni.
W gdańskim zoo przyszedł na świat pingwin albinos WIDEO I ZDJĘCIA
Liczebność bałtyckiej populacji foki pospolitej na początku XX wieku została oszacowana wg statystyk połowowych na ok. 5000 osobników. Intensywne polowania prowadzone na początku ubiegłego stulecia doprowadziły jednak do znacznego spadku jej liczebności. Dalszy spadek ilości fok pospolitych w Bałtyku do kilkuset sztuk był obserwowany do lat 70. XX wieku. Obecnie ich liczebność szacuje się na ok. 1000 osobników.
Foka obrączkowana - najmniejsza foka na Bałtyku
Foka obrączkowana to najmniejsza z bałtyckich fok, zwana również nerpą. Osiąga rozmiary od 125 do 160 cm długości. Samice są mniejsze, mierzą do 145 cm, ważą średnio do 70 kg.
Ubarwienie ciała jest zwykle szarobrązowe, ciemniejsze na grzbiecie, jaśniejsze na bokach brzucha, z charakterystycznymi jasnymi liniami w kształcie wydłużonych pierścieni. Od pierścieni tych pochodzi nazwa gatunku.
Jest to gatunek arktyczny, występujący jako relikt w Bałtyku - głównie w Zatokach Botnickiej i Fińskiej. Na początku XX wieku foki obrączkowanej w Bałtyku było ok. 200 tys. osobników. Polowania w latach 1910-1940 oraz zanieczyszczenie środowiska spowodowały spadek liczebności tych zwierząt.
Obecnie sytuacja zaczęła się poprawiać, a zasoby bałtyckich fok obrączkowanych szacuje się na około 10 tysięcy, z czego nieco ponad 6 tys. zamieszkuje Zatokę Botnicką. Na południowych brzegach Bałtyku gatunek ten pojawia się bardzo rzadko. Obserwacje pojedynczych fok odnotowywano wzdłuż całego polskiego wybrzeża.
Foki w gdańskim zoo, zdjęcie wykonane w 2013 roku. Obecnie w Gdańskim Ogrodzie Zoologicznym nie ma tych zwierząt
fot. Krzysztof Mystkowski / KFP
