Zielone Miasto
Jednym z głównych, długookresowych wyzwań polityki miasta jest zapewnienie mieszkańcom bezpieczeństwa w wymiarze środowiskowym oraz odpowiedzialnego i zrównoważonego rozwoju miasta z poszanowaniem przyrody. Kluczowe znaczenie ma ochrona środowiska. Silnie wybrzmiewa w niej, obok dążenia do zachowania dziedzictwa naturalnego, troska o przyszłość miasta i zapewnienie dobrych warunków życia kolejnym pokoleniom. Stan środowiska istotnie przekłada się na jakość życia mieszkańców – jest czynnikiem warunkującym m.in. stan zdrowia, możliwość wypoczynku i regeneracji, jakość przestrzeni publicznej.
Tę część raportu poświęcono następującym zagadnieniom: bioróżnorodność i tereny zieleni, odporność na zmiany klimatu, gospodarka obiegu zamkniętego, czyste powietrze, woda i gleba, edukacja ekologiczna.
Bioróżnorodność i tereny zieleni:
Jednostki i spółki miejskie zasadziły 4611 drzew. Na terenach parków, zieleńców i skwerów zasadzono ich 623, w pasach drogowych (jako zieleń uliczną) – 1229, a na terenach zieleni osiedlowej – 685, z kolei 1,9 tys. sadzonek leśnych przypadło na lasy komunalne. Ponadto na podstawie decyzji Wydziału Środowiska UMG inwestorzy wykonali nasadzenia zastępcze w liczbie 3180 szt. drzew, co daje w sumie 7791 nowych drzew w mieście.
Założono dwa miejskie mikrolasy zgodnie z japońską metodą sadzenia lasów Akiry Miyawakiego. Łącznie posadzono ponad 1,2 tys. sadzonek roślin (w tym 868 drzew) oraz wykorzystano blisko 80 t kompostu, który powstał w Zakładzie Utylizacyjnym z segregowanych przez mieszkańców odpadów bio.
W celu lepszej ochrony drzew, wskazania kierunków rozwoju zadrzewiania miasta oraz polepszenia transparentności działań związanych w zielenią miejską w 2023 r. podjęto prace zmierzające do opracowania Gdańskiej Karty dla Drzew. Odbyły się cztery spotkania. Omawiano szereg zagadnień związanych m.in. z wprowadzeniem standardów dotyczących ochrony i pielęgnacji drzew, sposobów i zakresu inwentaryzacji zieleni w mieście, sposobów na zwiększenie zazielenienia miasta i dostępności zieleni, lepszego dialogu w zakresie zieleni w mieście.
Powołano 7 nowych pomników przyrody, w tym dwa pomniki grupowe (grupy drzew). Niektóre z nich zostały zgłoszone przez mieszkańców w ramach akcji „Zgłoś drzewo na pomnik przyrody”, umożliwiającej zgłoszenie za pomocą internetowego formularza drzew, które warto objąć ochroną.
Wykonana została inwentaryzacja przyrodnicza rejonu Opływu Motławy w zakresie: analizy składu ichtiofauny, ekspertyzy botanicznej z zakresu roślinności zanurzonej, analizy składu herpetofauny, inwentaryzacji ornitologicznej, inwentaryzacji flory zbiorowisk lądowych. Zebrane dane nie tylko potwierdziły wartość obszaru, lecz także posłużą do ustalenia granic planowanego zespołu przyrodniczo-krajobrazowego.
Zakończone zostało zagospodarowanie terenu Opływu Motławy wraz z bastionami. Oczyszczono i zagospodarowano bastiony św. Gertrudy i Żubr, zakończono przebudowę ciągów pieszych, wykonano oświetlenie terenu wraz z monitoringiem wizyjnym oraz montaż małej architektury, uzupełniono nasadzenia. Prace zostały zrealizowane według wytycznych Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Zakończono prace nad koncepcją architektoniczno-krajobrazową parku Południowego, który ma uzupełnić planowane centrum dzielnicowe o funkcje rekreacyjno-wypoczynkowe. Koncepcja powstała przy współudziale wszystkich zainteresowanych i szerokiej partycypacji społecznej, a jej założenia zostały odwzorowane w koncepcji planów miejscowych. Projektowany obiekt, o powierzchni 77 ha, będzie drugim co do wielkości parkiem w Gdańsku (po parku Reagana – 90 ha). Realizację projektu zaplanowano na kilka lat.
Odporność na zmiany klimatu:
Spółka Gdańskie Wody zbudowała dziewięć obiektów małej retencji, obejmujących rewitalizację stawu Góralska, ogrody deszczowe przy ul. Przytulnej, Myśliwskiej, Osiedlowej i w parku Goszczyńskiego oraz cztery niecki retencyjne – po jednej na ul. Radiowej, Lawendowe Wzgórze, Goplańskiej oraz Jana Pawła II. Niektóre z nich powstały w ramach Budżetu Obywatelskiego.
Rozbrukowi terenów zurbanizowanych poddano pięć lokalizacji: dwie na ul. Bitwy Oliwskiej oraz po jednej na ul. Seredyńskiego, Sosnowej i al. Grunwaldzkiej (w Oliwie). W tych miejscach rozebrano fragmenty nawierzchni betonowych lub asfaltowych (np. chodników), wymieniono glebę, a następnie zasadzono rośliny: drzewa, krzewa, trawy, byliny. Dzięki temu powstały zielone i estetyczne przestrzenie, które poprawiają warunki mikroretencji wody opadowej i rozwoju lokalnej bioróżnorodności oraz zwiększają liczbę miejsc zacienionych.
Zakończono budowę zbiornika retencyjnego Jaśkowa Dolina o pojemności całkowitej 9,3 tys. m³ wraz z otoczeniem o funkcji rekreacyjnej. Ponadto przebudowano zbiornik Subisława na Potoku Oliwskim, dzięki czemu trzykrotnie zwiększono jego rezerwę powodziową. Na koniec 2023 r. w Gdańsku znajdowały się 54 miejskie zbiorniki przeciwpowodziowe i retencyjne o łącznej pojemności 752,2 tys. m³.
Zakończono przebudowę odprowadzania wód opadowych ze skrzyżowania ulic Nowe Ogrody i 3 Maja. W ramach inwestycji wybudowano prawie 132 m kanalizacji deszczowej, osiem studzienek betonowych i komorę połączeniową, wykonano dwa wpusty drogowe i odwodnienie liniowe o długości 143 m. Celem przebudowy infrastruktury odwodnieniowej w tym miejscu jest usprawnienie odbioru wód opadowych.
W celu wzmocnienia bezpieczeństwa przeciwpowodziowego zakończono budowę prawego wału przeciwpowodziowego Opływu Motławy na odcinku od ul. Elbląskiej do ul. Zawodników.
Podjęte zostały prace związane z opracowaniem i aktualizacją dokumentów strategicznych z obszaru energetyki, środowiska i klimatu, w tym Planu adaptacji do zmiany klimatu dla Miasta Gdańska. W pracach wykorzystano m.in. rekomendacje Gdańskiego Forum Zmian Klimatu.
Gospodarka obiegu zamkniętego:
Kontynuowane były inwestycje zmierzające do modernizacji systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. W 2023 r. zakończyła się modernizacja sortowni odpadów w Zakładzie Utylizacyjnym. Dzięki wdrożonym rozwiązaniom w sortowni można odzyskiwać 85% surowców trafiających do sekcji sortowania. Trwała budowa instalacji termicznego przekształcania odpadów komunalnych – Portu Czystej Energii, czyli nowoczesnej elektrociepłowni umożliwiającej termiczne przekształcanie odpadów komunalnych oraz produkcję energii elektrycznej i ciepła z frakcji energetycznej (resztkowej) z odpadów. Prowadzono również prace przygotowawcze związane z planowaną budową instalacji fermentacji odpadów biodegradowalnych.
Uruchomiono i udostępniono mieszkańcom nowy punkt selektywnej zbiórki odpadów komunalnych (PSZOK) przy ul. Elbląskiej 66. Jest to drugi funkcjonujący punkt w mieście.
W celu ograniczania marnotrawienia żywności prowadzone były działania związane z organizacją zielonych ryneczków dzielnicowych, umożliwiających lokalnym i regionalnym rolnikom bezpośrednią sprzedaż mieszkańcom Gdańska świeżych warzyw i owoców oraz wytworzonych przez nich produktów spożywczych. We wrześniu 2023 r. pilotażowo uruchomiony został ryneczek w dzielnicy Piecki-Migowo u zbiegu ulic Bulońskiej i Rakoczego.
Wspieraniu selektywnej zbiórki odpadów służy aplikacja mobilna Czyste Miasto Gdańsk, z której pod koniec 2023 r. korzystało ponad 49 tys. użytkowników. Wspomaga ona mieszkańców w zakresie informacji o zaplanowanych usługach (harmonogramy odbioru odpadów komunalnych oraz mycia pojemników), podpowiedzi dotyczących tego, gdzie umieścić dany odpad, oraz innych ważnych informacji dotyczących funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi w gminie; zawiera m.in. adresy i mapę punktów zbierania małych elektroodpadów. W zakładce dotyczącej gospodarki obiegu zamkniętego, informującej o sposobach minimalizacji wytwarzania odpadów, przedstawiono model funkcjonowania, który polega na dzieleniu się istniejącymi materiałami i produktami (pożyczaniu, ponownym użyciu, naprawie, odnawianiu i recyklingu) tak długo, jak to możliwe. W zakładce znaleźć można również mapę punktów usług rzemieślniczych i naprawczych.
Powietrze, woda, gleby:
W celu ochrony powietrza podejmowano działania na rzecz ograniczenia zapylenia powietrza powodowane przez składowanie i transport węgla w Porcie Gdańsk. Aby ograniczyć pylenie władze Portu wdrożyły szereg rozwiązań, m.in.: nabyto nowe urządzenia przeładunkowe, wykorzystywano kurtyny i armatki wodne zmniejszające zapylenie, zakupiono myjnię samochodową, wdrożono sprzątanie na mokro placów oraz ciągów komunikacyjnych, w tym dróg należących do miasta, zorganizowano punkty buforowe dla ciężarówek, wprowadzono obowiązek przykrycia naczepy z węglem lub innymi materiałami sypkimi wjeżdżającej lub wyjeżdzającej z terenu portu. Miasto wprowadziło dodatkowo m.in. ograniczenie dopuszczalnej prędkości do 50 km/h w tunelu pod Martwą Wisłą w okresie wzmożonego transportu węgla do i z portu. Rozbudowany został również system monitoringu powietrza w porcie. Wykonano analizy osadu z pyłu węglowego w Nowym Porcie oraz analizę depozycji całkowitej pyłu (dane depozycji półrocznej).
Udzielono 69 dotacji z tytułu zmiany ogrzewania węglowego na łączną kwotę ok. 400 tys. zł. Dzięki tym środkom zlikwidowano na terenie miasta 129 tradycyjnych pieców węglowych. Realizowano program „Czyste Powietrze” oraz uruchomiony został nabór wniosków do programu „Ciepłe Mieszkanie”. Gdańskie Nieruchomości zlikwidowały 84 paleniska opalane paliwem stałym (m.in. węglem, drewnem) w budynkach komunalnych.
Dokonano rozbudowy monitoringu jakości powietrza – w grudniu 2023 r. uruchomiona została nowa stacja pomiarowa przy ul. Lawendowe Wzgórze. Stacja prowadzi pomiary tlenków azotu, tlenku węgla, pyłów PM2.5 i PM10, siarkowodoru, ditlenku siarki, ozonu oraz warunków atmosferycznych. Łącznie na koniec 2023 r. w Gdańsku funkcjonowało sześć stacji monitoringu powietrza sieci ARMAG.
Zakład Utylizacyjny kontynuował działania na rzecz zmniejszenia uciążliwości odorowych. Prowadzony był ciągły monitoring zapachu za pomocą olfaktometrii terenowej oraz mierników odorowych. Operacje mogące powodować potencjalnie najwięcej nieprzyjemnego zapachu prowadzono w godzinach, w których warunki atmosferyczne są najbardziej korzystne z punktu widzenia rozprzestrzeniania się substancji złowonnych. W newralgicznych lokalizacjach i sytuacjach stosowano opryski środkiem neutralizującym odór.
Przebudowano ok. 2,7 km sieci wodociągowej oraz wybudowano łącznie ok. 3,6 km nowych sieci kanalizacji sanitarnej.
W celu ochrony wód prowadzone były liczne działania na terenie Portu Gdańsk, w tym rozpoczęcie budowy kanalizacji sanitarnej w prawobrzeżnej części Portu Gdańsk, obejmującej likwidację trzech portowych oczyszczalni ścieków i skierowanie ścieków z prawobrzeżnej części Portu do miejskiej oczyszczalni ścieków Wschód.
Zakończono II etap prac badawczych pn. „Opracowanie matematycznego modelu procesów hydrogeologicznych” w ramach realizacji wieloletniego projektu pn. „Gdański system monitorowania i prognozowania zagrożeń w wodach podziemnych”. Stworzony matematyczny, przestrzenny model procesów hydrogeologicznych (4D), który pozwoli na analizowanie niekorzystnych zjawisk zachodzących w obrębie gdańskiego śródmieścia, mających wpływ na dynamikę i stan chemiczny wód podziemnych: wahania zwierciadła wody, przepływ wód podziemnych, ingresje wód słonych.
Kontynuowano monitoring terenów, na których występują ruchy masowe ziemi tj. osuwisk zlokalizowanych na terenie miasta. W 2023 r. prowadzono obserwację 25 osuwisk.
Kontynuowano prace remediacyjne na terenie Szańca Zachodniego związane z usuwaniem zanieczyszczeń gruntu substancjami ropopochodnymi. Ze względu na zidentyfikowanie kolejnych zanieczyszczeń konieczne było uzyskanie nowych decyzji z Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska i ogłoszenia przetargu na kontynuowanie prac remediacyjnych.
Edukacja ekologiczna:
Rozpoczął się Program Zielonej Edukacji. Jest to koordynowany przez Hevelianum miejski program edukacji ekologicznej, skierowany do publicznych samorządowych szkół podstawowych, ponadpodstawowych i przedszkoli. W ramach programu uczniowie szkół lub podopieczni przedszkola wykonują projekt ekologiczny pod kierunkiem nauczyciela. W 2023 r. rozpoczęto pilotaż programu, w którym uczestniczyły 32 placówki oświatowe z Gdańska.
Realizowane były skierowane do mieszkańców Gdańska kampanie informacyjno-edukacyjne mające na celu promowanie ekologicznych działań wpisujących się w hierarchię postępowania z odpadami komunalnymi. Do promowanych działań należy przede wszystkim zapobieganie powstawaniu odpadów i minimalizowanie ich wytwarzania, ponowne wykorzystanie, naprawianie, oddawanie niepotrzebnych rzeczy potrzebującym. Odbyła się III edycja Festiwalu Czyste Miasto Gdańsk, podczas którego promowano różnego rodzaju rozwiązania w idei less waste.
Prowadzony był program edukacyjny „Czyste Miasto Gdańsk”, w ramach którego już od kilku lat w szkołach i przedszkolach odbywają się zajęcia na temat segregacji odpadów. W 2023 r. odbyły się zajęcia edukacyjne na trzech poziomach: zerówki i klasy II, klasy IV i VI oraz klasy VII i VIII. W zajęciach uczestniczyło w sumie 8,5 tys. dzieci i młodzieży.
Realizowano kampanie informacyjne oraz szkolenia w zakresie efektywności energetycznej i ograniczenia zużycia energii. W ramach Punktu Konsultacyjno-Informacyjnego Programu „Czyste Powietrze” UMG w 2023 r. przeprowadzono ok. 700 konsultacji telefonicznych oraz blisko 700 spotkań indywidualnych z mieszkańcami.
Kontynuowany był program edukacyjny Hydromisja, realizowany przez Gdańską Infrastrukturę Wodociągowo-Kanalizacyjną. W zajęciach dotyczących wody uczestniczyło 500 dzieci z przedszkoli i klas 0–III szkół podstawowych oraz, pilotażowo, 43 uczniów klas VII–VIII. Uruchomiony został nowy portal edukacyjny hydromisja.pl.
