Jan Kowalczys, rocznik 1927, przyszedł na świat we wsi Rakliszki, w powiecie oszmiańskim - dzisiaj jest tam Białoruś. Jako 16-latek zaprzysiężony został w Armii Krajowej na Nowogródczyźnie, w 1943 r. Był rusznikarzem. Od kwietnia 1944 r. służył w 5. batalionie 77. Pułku Piechoty AK, jako goniec.
Aresztowany przez NKWD w sierpniu 1944 r., dostał od stalinowskiego sądu wyrok dziesięciu lat pozbawienia wolności i pięciu lat pozbawienia praw publicznych. Po wypuszczeniu z łagru, został przymusowo uznany za obywatela ZSRS i karnie osiedlony w Norylsku. Mieszkał tam, na zesłaniu poznał Rosjankę, córkę zesłańca. W Norylsku wzięli ślub.
Do Polski przyjechali w roku 1957, z trójką małych dzieci. Jan miał wówczas 30 lat. Najpierw pojechali do Rakliszek, do domu rodzinnego, stamtąd do Gdańska, gdzie byli starsi bracia Józef i Stachu.
Gdańsk okazał się szczęśliwy. Jan zatrudnił się na kolei jako maszynista - skorzystał z umiejętności, jakie zdobył w Norylsku, gdzie pracował jako pomocnik maszynisty. W PKP obsługiwał najpierw parowozy, następnie lokomotywy spalinowe i lokomotywy elektryczne. Na emeryturę przeszedł w 1987 r.
Ostatnie pożegnanie Jana Kowalczysa ps. “Śmiały” - weterana AK na Wileńszczyźnie
W 1948 r. za szczególnie sumienną służbę w czasie wojny Jan Kowalczys został wyróżniony przez Rząd RP w Londynie Medalem Wojska. W wolnej Polsce, jako weteran AK, otrzymał rangę kapitana WP.
W styczniu 2021 r. Prezydent RP odznaczył Jana Kowalczysa Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
