Podczas, gdy inne nauczycielki korzystają z wakacji, Joanna Wróbel pracuje. Wolontariacko, za darmo! W sumie z dziećmi z Ukrainy, Rosji i Białorusi przeprowadzi w sierpniu 80 godzin lekcyjnych.
Jest poniedziałek, 7 sierpnia, godz. 12 w południe. Właśnie w jednej z sal Szkoły Podstawowej nr 44 w Gdańsku przy ul. Jagiellońskiej 24 trwa lekcja. Pani Joanna pyta dzieci z Rosji i Ukrainy, jak spędziły weekend. Wszystkie dzieci odpowiadają po polsku, mimo że między sobą wciąż mówią po rosyjsku. Mała Lenka: - Poszłam nogami do Gdyni!
- Poszłam pieszo - poprawia ją Wróbel. Dziewczynka przytakuje.
Dzieci mówią bardzo dobrze po polsku, może tylko z lekkim akcentem. Zdarzają się im małe błędy językowe. - Nie “my chodzili” tylko “my chodziliśmy”. Nie “na morze” tylko “nad morze” - poprawia nauczycielka, bądź uczennice siebie nawzajem.
A więc “poszliśmy nad morze”. - Tak, a nazad na SKM - mówi Lenka. Czyli wrócili SKM-ką.
Ogólnie niektóre dzieci są już prawie dwujęzyczne. Nie było o to wcale łatwo.
Wróbel: - Podziwiam je. Ja bym się polskiego chyba nie nauczyła. To trudny język. Uczyłam kiedyś grupę dorosłych inżynierów z Norwegii i wymiękli po piątej lekcji, przy odmianie przez przypadki i rodzaje. Tłumaczyłam im, że mówimy “jestem Norwegiem” i “jestem inżynierem”, więc oni, według tej zasady, mówili “jestem mężczyznem”. Ale, niestety, mówi się “jestem mężczyzną”. Trudno im było to pojąć.
A dzieci? Wróbel wspomina małą Swietłanę. Przyjechała z Rosji i nie znała ani słowa po polsku. I z miejsca poszła do szkoły, do czwartej klasy.
- Przez pierwszy tydzień miała łzy w oczach - wspomina Joanna Wróbel swoją uczennicę. - Ja nie znałam rosyjskiego, ona polskiego. To musiało być dla niej straszne. Próbowałyśmy porozumieć się po angielsku. Dla dziecka musi to być pewnie jak rzucone na nie zaklęcie: jesteś w obcym świecie, gdzie nikt cię nie rozumie, ani ty nikogo. To mit, że dzieci ze Wschodu od razu uczą się polskiego. Niestety nie - do tego potrzeba czasu. Mało tego, ktoś wciąż czegoś od ciebie wymaga w obcym języku: rozwiązania zadania na matematyce, zrozumienia historii Polski, przeczytania fragmentu tekstu na polskim. A dziecko, nawet jak zna matematykę, to nie rozumie poleceń. To ciężka przeprawa!
Wróbel mówi, że dziś Swietłana świetnie mówi po polsku, złapała kontakt z rówieśnicami i wszystko już jest dobrze.
Skąd właściwie ten pomysł darmowych lekcji w wakacje? Czy Wróbel nie powinna leżeć na plaży? Wróbel pokazuje dzieciom opalone plecy: na plaży była w weekend. A w poniedziałek - do nauki.
- Ja niestety jestem nauczycielką z powołania, kocham uczyć i chcę dać tym dzieciom szansę - mówi Wróbel. - W trakcie roku szkolnego w programie jest dla nich za mało dodatkowych lekcji języka polskiego. Niektóre z tych dzieci są w Gdańsku od miesiąca, dwóch, i za miesiąc idą do polskiej szkoły. Ktoś musi im pomóc.
Pytam Wróbel, jak odbiera fakt, że Polska staje się powoli coraz bardziej zamknięta i ksenofobiczna, a na obcokrajowców Polacy - prowokowani przez rząd i propagandę w TVP - patrzą coraz częściej jak na wrogów.
- Dla wszystkich starczy u nas miejsca - mówi Wróbel. - Mamy niski przyrost naturalny, dzieci rodzi się coraz mniej, szkoły są zamykane. A te dzieci są kochane, mądre i inteligentne. Wszystkie dzieci są takie same, polskie czy ukraińskie. Ich rodzice przyjeżdżają tu do pracy: na przykład jako programiści komputerowi z Moskwy czy Kijowa. Trzeba podziwiać tych ludzi i te dzieci, że podejmują trud wejścia w inną kulturę. Coraz więcej jest w Gdańsku firm, gdzie pierwszym językiem jest angielski, kolejnym polski, a dalej - rosyjski. Pamiętam jak sama jeździłam do Szkocji do pracy i uczyć się angielskiego. To wspaniałe, że teraz ktoś chce przyjeżdżać do Gdańska, bo to znaczy, że teraz my się rozwijamy. Moim zdaniem najlepiej rozwijają się właśnie te kraje, w których są migranci. Przecież nasze dzieci też na tym korzystają. Po pierwsze słuchają opowieści o innym świecie, uczą się nowych słówek po rosyjsku, uczą się innej kultury, innego punktu widzenia na świat. To poszerza ich horyzonty. A zaczyna się, po prostu, jak to u dzieci, od wymiany ulubionymi piosenkami na YouTube.
Dzieci ze Wschodu na zajęciach z polskiego siedzą w koszulkach Star Wars, opowiadają o Spidermanie i kręcą na palcach wszędobylskie spinnery. Tylko akcent zdradza, że są z innej części świata.
Szkoła nr 44 to szkoła integracyjna. Klasy są tu małe, 20-osobowe, chodzą tu dzieci zdrowe i te z niepełnosprawnościami. Teraz doszło jeszcze 10 dzieci ze Wschodu. Czy nie było tarć? - Były - przyznaje Wróbel. - Gdzieś na przerwie poleciało “głupi Rusku” czy nawet gorzej “ty ruska [tu wulgaryzm]”. Ale przecież dzieci same na to nie wpadły, musiały usłyszeć to od dorosłych w domu. Szkoła reaguje na takie zgrzyty natychmiast. Jest pani pedagog, psycholog, dyrekcja. Szybko to zażegnano! Trzeba tłumaczyć, rozmawiać z dziećmi.
Zdaniem Wróbel w Polsce brakuje rozwiązań systemowych w szkolnictwie, które pozwoliłby dzieciom migrantów na łatwiejszą integrację i szybszą naukę języka polskiego. Brakuje podręczników, programów nauczania, kursów. Dziecko przyjeżdża do Polski spod Krymu czy z Nowosybirska i zaraz jest oceniane z przyrody, historii, algebry. Na razie pomoc tym dzieciom zależy głównie od mądrości, wyczucia i dobrych chęci samych nauczycielek. A przecież coraz więcej szkół w Gdańsku przyjmuje dzieci ukraińskie, rosyjskie, czeczeńskie czy romskie.
Pytam Joannę Wróbel, czy nie zamierza sama napisać podręcznika do polskiego dla dzieci obcokrajowców, skoro takiego u nas brakuje? - Wymyśliłam sama dużo ćwiczeń, więc pomyślę o tym - mówi Wróbel.
Tymczasem na lekcji Siergiej, Masza, Palina i Lena opowiadają o tym, co lubią jeść. Okazuje się, że pizzę i polskie zapiekanki. Po raz pierwszy w Gdańsku jadły też gofry. Pycha!
Ze ściany w klasie na te zmagania dzieci migrantów z językiem polskim patrzą polscy mistrzowie języka: Rej, Kochanowski, Orzeszkowa, Gałczyński.
Zastanwiam się, czy reszta polskich dzieci w klasie nie straci na tym, że ktoś z przyjezdnych gorzej zna język? Wróbel: - Nie ma klasy, nawet w całości polskiej, która by szła jednym tempem! Zawsze jakieś dziecko, polskie czy rosyjskie, czegoś nie wie, nie rozumie, o coś zapyta. To naturalne dla dzieci. Nie ma więc żadnego zagrożenia, że akurat te dzieci obniżą innym poziom nauczania. Raczej swoją inną perspektywą wzbogacą polskie dzieci.
A podnoszony przez polską prawicę argument, że rzekomo ukraińskie dzieci i ich rodzice, zapchają polskie przychodnie? Wróbel: - Naprawdę ktoś wierzy, że polski system lecznictwa jest niewydolny przez Ukraińców? Naprawdę?! To wina niewydolnego od lat systemu, złego zarządzania NFZ. Nie zwalajmy na migrantów winy za naszą własną nieudolność!
Wychodząc z klasy mówię dzieciom, że jeśli pilnie będą się uczyć języka polskiego, to może w przyszłości zostaną recenzentami kolejnych części "Star Wars" dla polskich mediów. Na to podrywa się Palina z pierwszej ławki: - Ja nie będę dziennikarką, ja będę programistką! - mówi rezolutnie.
