Publikacja ta „podsumowuje projekt konserwatorski (…) dotyczący wpływu włoskiej kultury na przestrzeń Gdańska. Badania były wykonywane w Oddziale Sztuki Dawnej Muzeum Narodowego w Gdańsku”. Publikacja jest zarazem katalogiem wystawy, która miała miejsce w Muzeum Narodowym w 2018 roku.
„Przedstawione w publikacji materiały – czytamy w przedmowie – dotyczą kontaktów gdańsko-włoskich i postrzegania dalekiej Italii w Gdańsku od XIV do końca XVIII wieku, w tym bogatej kolekcji rękopisów, inkunabułów i starodruków. Piśmiennicze zabytki świadczą o zainteresowaniu dawnych gdańszczan włoską literaturą, polityką i kulturą. Prezentowane są tu również paramenty liturgiczne z kościoła Mariackiego, wykonane z tkanin włoskich, ponadto obrazy, grafiki i włoskie szkła z muzealnych i prywatnych kolekcji”.
Jak pisze we wstępie Marcin Kaleciński, wszystkie te dzieła zdają się świadczyć, że „wyprawy z krainy zimnych wiatrów i solonych śledzi do kraju, gdzie »cytryna dojrzewa«”, uczyły gdańszczan „o tętniącym w Śródziemnomorzu źródle »piękna, które beznamiętnie pogardza naszym unicestwieniem« (Rainer Maria Rilke), które w dobie nowożytnej stało się uniwersalnym ideałem estetycznym światłej Europy”. Dzieła te wiodą „nas do matecznika europejskiej myśli obywatelskiej, do komun włoskich, w których odżył rzymski ideał republikański”, uczą „o potędze renesansowego krytycyzmu, o istocie tożsamości europejskiej, którą jest sceptycyzm, odwaga łamania stworzonych przez ludzi wobec ludzi religijnych i politycznych tabu”.
***
„Włochy w Gdańsku” pod red. naukową Marcina Kalecińskiego, tom I: Eseje, tom II: Katalog zabytków, Muzeum Narodowe w Gdańsku, Gdańsk 2019.
Spis treści: Tom I Eseje: Przedmowa; Wstęp; Wystawa Włochy w Gdańsku; Rozdział 1 – Włoskie manuskrypty, inkunabuły i tkaniny XV-XVII wieku. Włoskie ślady sztuki gotyckiej w Prusach: Włoskie inkunabuły z gdańskich księgozbiorów kościelnych w zbiorach Polskiej Akademii Nauk Bibliotece Gdańskiej (Beata Gryzio), Gdański rękopis Mar F. 256 i pierwsza księga Invective contra medicum Francesca Petrarki ze zbiorów Polskiej Akademii Nauk Biblioteki Gdańskiej (Izabela Mai), Prusy-Czechy-ltalia. Wpływy włoskie w sztuce państwa krzyżackiego (Weronika Grochowska), Suknia grobowa Anny Elżbiety z Schaffgotschów Wejherowej (Danuta Dettlaff); Rozdział 2 – Protestanci gdańscy wobec papieskiego Rzymu: Wilki w jagnięcej skórze. Ikonografia papieża jako Antychrysta na tle protestanckiej propagandy antykatolickiej okresu wczesnej reformacji. Rzym jako Nowy Babilon w sztuce gdańskiej przełomu XVI i XVII wieku (Magdalena Mielnik), Kamienny model do medalu Hansa Klura z 1546 roku (Aleksandra Jaśniewicz); Rozdział 3 – Dziedzictwo Giovanniego Bernardina Bonifacia, markiza Orii: Bonifacio markiz Orii (1517-1597). Z Neapolu do Gdańska (Beata Gryzio), Poglądy filozoficzne i gust literacki Bonifacia (Beata Gryzio), Portrety Giovanniego Bernardina Bonifacia (1517-1597) (Aleksandra Jaśniewicz); Rozdział 4 – Włosi w Gdańsku w XVI-XVIII wieku: Gdańsk a Italia – u genezy kontaktów na przełomie epok – średniowiecznej i nowożytnej (Sławomir Kościelak), Włoscy poczmistrzowie w Gdańsku (Michał Salamonik); Rozdział 5 – Miscellanea weneckie: Gasparo Brunoro i gdański receptariusz szklarski (Izabela Mai); Rozdział 6 – Muzyka, muzycy i muzykalia włoskie w Gdańsku: Utwory kompozytorów włoskich w gdańskich rękopisach muzycznych z okresu od drugiej połowy XVI do pierwszej połowy XIX wieku (Danuta Popinigis), Wpływy włoskie w muzyce siedemnastowiecznego Gdańska (Danuta Szlagowska), Kolekcja wydań włoskich dzieł muzycznych Georga Knoffa w PAN Bibliotece Gdańskiej (Agnieszka Kubiak), Z Mediolanu do Gdańska: historia pewnej dedykacji (Katarzyna Grochowska); Rozdział 7 – Sztuka włoska w dawnych i współczesnych zbiorach gdańskich: Ryciny i rysunki włoskie w kolekcji Jakoba Kabruna (1759-1814) (Alicja Andrzejewska-Zając, Maja Mociewicz), Portret doży Michele Steno z kolekcji Friedricha Basnera (Dariusz Kacprzak), Obrazy włoskie na wystawie malarstwa w Stadtmuseum w Gdańsku (Helena Kowalska); Rozdział 8 – Italica w kolekcjach bibliofilów gdańskich: Italica w zbiorze Heinricha Schwarzwaldta (Maria Michalska). Tom 2 Katalog zabytków: Rozdział 1 – Włoskie manuskrypty, inkunabuły i tkaniny XV-XVII wieku. Włoskie ślady sztuki gotyckiej w Prusach; Rozdział 2 – Protestanci gdańscy wobec papieskiego Rzymu; Rozdział 3 – Dziedzictwo Giovanniego Bernardina Bonifacia, markiza Orii; Rozdział 4 – Włosi w Gdańsku w XVI-XVIII wieku; Rozdział 5 – Miscellanea weneckie; Rozdział 6 – Muzyka, muzycy i muzykalia włoskie w Gdańsku; Rozdział 7 – Sztuka włoska w dawnych i współczesnych zbiorach gdańskich; Rozdział 8 – Italica w kolekcjach bibliofilów gdańskich
