Jerzy Samp pisze we wstępie, że Orunia, Stare Szkoty i Lipce to „trzy ściśle ze sobą związane dzielnice Gdańska”. Autor przypomina, że jego „opracowanie jest rozbudowaną i zaktualizowaną wersją książki »Orunia. Historia-Zabytki-Kultura«”, którą wydał w 1992 roku.
Dalej zaznacza, że „sporo miejsca poświęcono żyjącym tu ludziom (w tym także wybitnym osobistościom), zabytkom, jakie się tu zachowały do naszych czasów, budowlom, parkom i założeniom ogrodowym. Życiu religijnemu, szkolnictwu, wreszcie przeobrażeniom, którym miejscowości te ulegały na przestrzeni wieków, zarówno w wymiarze społeczno-politycznym, jak i w dziedzinie kultury duchowej i materialnej. Osobne miejsce poświęcono obecności trzech dzielnic w piśmiennictwie i literaturze pięknej, zarówno polsko-, jak i obcojęzycznej”.
Jerzy Samp zauważa, że „niewiele dzielnic Gdańska poszczycić się może tak wyjątkową lokalizacją, ukształtowaniem terenu, miejscami widokowymi, z których roztacza się niepowtarzalna panorama, nie mówiąc już o bogactwie szaty roślinnej. Znajdziemy tu tereny płaskie i żyzne, przypominjące żuławską wieś, oraz wysokie, stosunkowo gęsto zalesione wzgórza gdańskiej wysoczyzny. Są rwące potoki, stawy rybne i zabytkowy, pamiętający jeszcze czasy krzyżackie kanał Raduni”.
„Nie ma dzielnic dobrych i złych, lepszych i gorszych – stwierdza jeszcze we wstępie Jerzy Samp – są tylko tacy lub inni mieszkańcy, od których w znacznym stopniu zależy zła lub dobra ich sława. Często raz ukształtowany stereotyp trwa przez całe dziesięcioleci”. I pyta: „Czy można mówić o »duchu miejsca«, o emocjonalnym stosunku mieszkańców Oruni, Starych Szkotów i Lipiec do swych dzielnic?”. Autor jest przekonany, że „odpowiedź na tak sformułowane pytanie może być pozytywna”.
***
Jerzy Samp „Orunia, Stare Szkoty i Lipce”, seria „gdańskie dzielnice”, Polnord – Wydawnictwo Oskar, Gdańsk 2005.
Spis treści: Słowo wstępne; I. Nazwy dzielnic, ich granice historyczne i początki; II. Ważniejsze karty z dziejów Oruni i Starych Szkotów oraz Lipiec – 1. Pod krzyżackim panowaniem, 2. Od inkorporacji do okresu wojen szwedzkich, 3. Rok 1734 i obrona tronu Stanisława Leszczyńskiego, 4. Okres wojen napoleońskich i ich skutki dla przedmieść, 5. Trudne lata odbudowy i nowa dziewiętnastowieczna rzeczywistość, 6. Dwudziestolecie międzywojenne. Rola polskich organizacji, 7. Rok 1939 i druga wojna światowa, 8. Wielka powódź roku 2001; III. Życie religijne – 1. Pierwsza świątynia katolicka w Oruni, 2. Kościół św. Jerzego zborem gminy ewangelickiej, 3. Obecna świątynia oruńska, jej pierwotny charakter i wyposażenie, 4. Przybycie księży salezjanów i przejęcie przez nich poewangelickiego kościoła, 5. Jezuici na Starych Szkotach, 6. Kościół św. Ignacego w jego obecnej postaci, 7. Powstanie parafii „szetlandzkiej”, 8. Inne kościoły i kaplice; IV. Z dziejów szkolnictwa i oświaty – 1. Kolegium jezuickie na Starych Szkotach, 2. Inne szkoły oruńskie, 3. Placówki opiekuńczo-wychowawcze; V. Parki i założenia dworsko-ogrodowe; VI. Orunia, Stare Szkoty i Lipce w literaturze – Karol Ogier, „Dziennik podróży do Polski 1635-1636”, Z kroniki klasztoru cystersów w Pelplinie, Józef Wybicki, „Pamiętniki (lata 1755-1763)”, Johann Bernoulli, „Podróż przez Brandenburgię, Pomorze, Prusy, Kurlandię, Rosję i Polskę w latach 1777 i 1778” , Joanna Schopenhauer, „Gdańskie wspomnienia młodości”, Konstanty Damrot, „Szkice z ziemi i historii Prus Królewskiech”, Kathe Schirmacher, „Danziger Bilder” („Gdańskie obrazy”), Jerzy Bohdan Rychliński, „Fama kapitana Mory”, Jerzy Bohdan Rychliński, „Madonna ze złota”, Brunon Zwarra, „W gdańskiej twierdzy”, Brunon Zwarra, „Wspomnienia gdańskiego bówki”, Jerzy Samp, „Góra Pięciu Braci”, Jerzy Samp, „O oruńskiej syrenie i zatrzymanym czasie”, Jerzy Samp, „Ptasznik”, Jerzy Samp, „Lalczarka i flet”, Danuta Krystyna Sikorska, „Cygańskie podwórko, czyli medal dla Oruni”; Aneks I. Postacie związane z Orunią, Starymi Szkotami i Lipcami; Aneks II. Alfabetyczny spis ulic Oruni; Zakończenie; Przypisy; Bibliografia.
